Diarree is een veelvoorkomend probleem bij honden en katten, en als dierenarts of huisdiereigenaar weet je hoe frustrerend het kan zijn. Het kan je huisdier ongemak bezorgen, hij moet vaker poepen dan normaal het is waterdun of er kan zelfs bloed of slijm bij zitten.
Traditiegetrouw kregen veel dieren antibiotica voorgeschreven door de dierenarts, zoals metronidazole (een antibioticum), om de diarree te behandelen. Maar recent onderzoek heeft aangetoond dat antibiotica vaak niet de beste oplossing is en zelfs negatieve effecten kunnen hebben op de gezondheid van de darm. In deze blog bespreken we waarom antibiotica niet altijd de juiste keuze is bij diarree, en hoe probiotica en dieetveranderingen een effectievere en veiligere optie kunnen zijn.
“Zomaar naar antibiotica grijpen is niet langer in lijn met de protocollen van 2024.”
Waarom antibiotica niet de eerste keus is bij acute diarree
Als je een huisdier hebt met diarree, is het begrijpelijk dat je op zoek bent naar een snelle oplossing. Als dierenarts heb je wellicht in het verleden vaak antibiotica voorgeschreven, vooral metronidazole, als de go-to behandeling voor acute diarree. Maar onderzoek (1) heeft een aantal zorgen opgeleverd. In veel gevallen blijkt het gebruik van antibiotica niet effectiever dan het aanpassen van het dieet van je huisdier. Diarree bij honden en katten wordt vaak veroorzaakt door simpele factoren zoals stress, dieetveranderingen, of het eten van iets wat ze niet zouden moeten eten (zoals afval of eten op straat). Dit soort diarree verdwijnt meestal vanzelf binnen een paar dagen.
Antibiotica is niet effectiever dan een aangepast dieet
Studies tonen aan dat antibiotica zoals metronidazole vaak niet effectiever zijn dan een dieet van licht verteerbaar voer. Bovendien kunnen antibiotica de darmflora van je huisdier verstoren, wat op lange termijn schadelijk kan zijn. Dit geldt zowel voor honden als voor katten. De darmflora, ook wel het microbioom genoemd, speelt een cruciale rol in de gezondheid van je huisdier. Het helpt bij de vertering van voedsel, ondersteunt het immuunsysteem en beschermt tegen schadelijke microben.
Nadelen van antibiotica
- Beperktere effectiviteit: Veel studies wijzen erop dat antibiotica, zoals metronidazole, niet effectiever zijn dan een dieet van licht verteerbaar voer (bijvoorbeeld witte rijst en gekookte kip) en mogelijk zelfs minder effectief zijn. Sommige studies tonen zelfs aan dat honden die geen antibiotica kregen, sneller herstelden dan degenen die dat wel kregen.
- Verstoring van het microbioom: Antibiotica kunnen de darmflora van honden verstoren, wat op lange termijn schadelijk kan zijn voor hun gezondheid. Specifiek kan metronidazole de microben negatief beïnvloeden, met effecten die weken of zelfs maanden kunnen aanhouden. Dit kan de afweer van de darmen tegen schadelijke microben verzwakken en mogelijk leiden tot chronische darmproblemen.
- Risico van antibioticaresistentie: Het overmatig gebruik van antibiotica draagt bij aan de ontwikkeling van antibioticaresistentie. Dit is een groeiend probleem, omdat resistente bacteriën niet alleen dieren, maar ook mensen kunnen bedreigen. Dierenarts worden aangespoord om antibiotica spaarzaam en alleen wanneer strikt noodzakelijk in te zetten.
- Anekdotische ervaringen vs. wetenschappelijk bewijs: Veel dierenartsen blijven antibiotica voorschrijven op basis van jarenlange ervaring, ondanks steeds sterker bewijs dat antibiotica vaak niet nodig zijn voor de meeste gevallen van acute diarree. Dit kan voortkomen uit een psychologische neiging om verbetering na behandeling toe te schrijven aan de medicatie, ook als de diarree vanzelf zou zijn verbeterd. Tevens bevat metronidazole een immunodulerende werking wat in gevallen van IBD of allergie kan leiden tot het verbeteren van de diarree klachten.
- Bijwerkingen: Het gebruik van antibiotica zoals metronidazole kan ook leiden tot bijwerkingen zoals neurologische symptomen waaronder ataxie, tremoren en centraal neurologische verschijnselen bij hogere doses.
Probiotica als veiliger alternatief voor antibiotica
Metronidazole, een veelvoorkomend antibioticum, kan de darmflora verstoren en zelfs langdurige schade veroorzaken. Dit kan leiden tot problemen zoals chronische buikpijn, gasvorming en zelfs langdurige darmproblemen. Het herstel van de darmflora kan weken of zelfs maanden duren, wat de gezondheid van je huisdier op lange termijn kan beïnvloeden.
Probiotica is een alternatief voor het gebruik van antibiotica bij diarree bij de hond en kat. Probiotica zijn levende micro-organismen die kunnen helpen om de balans van de darmflora te herstellen. Het bevat zo gezegd de ‘goede’ bacteriën die normaal in je darmflora voorkomen, wat kan helpen bij het verlichten van diarree en het verminderen van buikpijn
Hoewel er nog meer onderzoek nodig is om precies te begrijpen welke probiotica het meest effectief zijn voor diarree bij honden en katten, is het duidelijk dat ze veiliger zijn dan antibiotica.
Dieetveranderingen: een eenvoudige en effectieve behandeling bij acute diarree
Naast probiotica is een simpele verandering in het dieet van je huisdier vaak de meest effectieve manier om diarree te behandelen. Licht verteerbare voeding, zoals gekookte kip en witte rijst, kan helpen om de darmen van je huisdier tot rust te brengen. Deze voedingsmiddelen zijn gemakkelijk te verteren en veroorzaken minder irritatie in de darmen dan zwaar of vet voedsel. Veel honden en katten herstellen binnen enkele dagen met alleen dieetveranderingen, zonder dat er medicatie nodig zijn.
Wanneer zijn antibiotica wel nodig?
- Zelden
- Ernstige bacteriële infectie aangetoond na ontlastingsonderzoek
- Hoge koorts (i.c.m. aangetoonde bacteriële infectie)
- Kans op sepsis (bloedvergiftiging) *
*Dit zijn we nog wel eens bij erg zieke honden die bloederige diarree hebben (AHDS) en een lage witte bloedcel waarde hebben (neutropenisch). In dit geval kiezen we dan voor amoxicilline en clavulaanzuur en geen metronidazole.
er is een bacteriele infectie aangetoond
Het is echter belangrijk om te weten dat bij bepaalde infecties, zoals Salmonella spp. en Campylobacter spp., het gebruik van antibiotica soms niet alleen overbodig is, maar de diarree ook kan verergeren. Humane studies tonen aan dat het gebruik van antibiotica in deze gevallen de darmflora kan verstoren en de symptomen kan verergeren door de balans in de darm te verstoren. In veel gevallen zal het immuunsysteem van het dier in staat zijn om de infectie zelf te bestrijden, zonder dat antibiotica nodig zijn. Daarom wordt het steeds meer aangeraden om antibiotica in deze gevallen beperkt te gebruiken, tenzij er andere ernstige complicaties optreden.
Wat kun je als dierenarts doen?
Als dierenarts is het essentieel om goed met eigenaren van huisdieren te communiceren over de behandeling van diarree. Veel eigenaren willen graag een snel resultaat en verwachten dat antibiotica de oplossing zijn. Door hen te informeren over de risico’s van onterecht antibiotica gebruik en het belang van het behouden van een gezonde darmflora, en tevens antibiotica resistentie te voorkomen kun je hen helpen om een weloverwogen keuze te maken. Leg uit dat probiotica en dieetveranderingen in veel gevallen net zo effectief kunnen zijn als antibiotica, en dat deze opties veel minder risico met zich meebrengen voor de gezondheid van hun huisdier.
Conclusie
Het routinematig voorschrijven van antibiotica is niet altijd de beste keuze en kan zelfs schadelijk zijn voor de darmgezondheid van je huisdier.
Diarree bij honden en katten is vaak een zelflimiterende aandoening die meestal zelf overgaat met eventueel dieetveranderingen, probiotica of kaoline om de ontlasting in te dikken. Pre-biotische vezels kunnen ook helpen als er sprake is van dunne darm diarree. In een volgende blog leg ik meer uit over de behandeling van acute dunne en dikke darm diarree.
Diarree betekent tevens dat de darmflora uit balans is. De darmflora is gestoord door verkeerde voeding, een zwak immuunsysteem of door een infectie of andere inflammatie. Als de diarree niet over gaat met enkel dieetveranderingen dient er diagnostiek gedaan te worden zoals een ontlastingsonderzoek op infecties of bloed onderzoek om te zoeken naar de oorzaak om de diarree zo effectief mogelijk te behandelen.
(1)
Het onderzoek waar ik naar refereer is de studie die werd gepubliceerd door de Royal Veterinary College (RVC) in het Verenigd Koninkrijk, die een grondige analyse heeft uitgevoerd van het gebruik van antibiotica bij honden met acute diarree. De RVC-studie was gebaseerd op bijna twee miljoen klinische gegevens die werden ingediend bij het VetCompass-programma, wat een breed overzicht biedt van het gebruik van antibiotica in de praktijk.
In deze studie werd gekeken naar honden die acute diarree hadden, waarbij een groep honden antibiotica kreeg voorgeschreven (metronidazole werd vaak genoemd), en een andere groep honden geen antibiotica kreeg. De bevindingen waren significant: er was geen statistisch significant verschil in de klinische oplossing van de diarree tussen de honden die antibiotica kregen (88,3% herstel) en de honden die geen antibiotica kregen (87,9% herstel). Dit suggereert dat antibiotica, en specifiek metronidazole, geen significante invloed hebben op het herstel van acute diarree in de meerderheid van de gevallen.
Dit onderzoek versterkt de steeds grotere overtuiging dat antibiotica zoals metronidazole vaak niet effectiever zijn dan alternatieven, zoals dieetveranderingen, en dat ze zelfs negatieve effecten kunnen hebben op de darmflora van het dier.
– Royal Veterinary College, 2023, “Fecal microbial and metabolic profiles in dogs with acute diarrhea receiving either fecal microbiota transplantation or oral metronidazole” gepubliceerd in Frontiers in Veterinary Science.-
Bronnenlijst:
Royal Veterinary College (RVC) (2023). Fecal microbial and metabolic profiles in dogs with acute diarrhea receiving either fecal microbiota transplantation or oral metronidazole. Frontiers in Veterinary Science.
Veterinary Pharmacology and Therapeutics (8e editie, 2018).
Journal of Veterinary Internal Medicine (2020). Effect of amoxicillin-clavulanic acid on clinical scores, intestinal microbiome, and amoxicillin-resistant Escherichia coli in dogs with uncomplicated acute diarrhea.
Sherri Wilson, DVM (2023). Interview in VIN News Service.
Brennen McKenzie, DVM, SkeptVet Blog (2019). Acute Diarrhea in Dogs: Why Antibiotics Are Often Not the Answer.
Journal of the American Veterinary Medical Association (2022). Randomized controlled trial demonstrates nutritional management is superior to metronidazole for treatment of acute colitis in dogs.
Ohio State University Study (2021). Comparison of the therapeutic effect of treatment with antibiotics or nutraceuticals on clinical activity and the fecal microbiome of dogs with acute diarrhea. Animals.
Dr. Joe Waldman, DVM, VIN News Service (2024).